Η συζήτηση γύρω από τη θέση των γυναικών στον κλάδο των επιστημών και της τεχνολογίας έγινε επίκαιρη τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο της αναγνώρισης των συστημικών ανισοτήτων που υφίστανται στο εσωτερικό της κοινωνίας, σε επίπεδο φύλου, φυλής και όχι μόνο. Ευτυχώς, αν και τα συμπεράσματα που προκύπτουν δεν είναι 100% θετικά, χάρη σε αυτή την ενδοσκόπηση έχουμε πλέον μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των ανισοτήτων που καλούμαστε, ως κοινωνία, να διορθώσουμε.
“Τα κορίτσια είναι ικανά να κάνουν οτιδήποτε μπορούν να κάνουν και οι άνδρες. Κάποιες φορές έχουν περισσότερη φαντασία από τους άνδρες”.
Katherine Johnson, Μαθηματικός της NASA
Ο τομέας των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, γνωστός ως STEM (Sciences, Technology, Engineering, Mathematics), είναι ένας από τους πλέον ανδροκρατούμενους και ένας από αυτούς όπου οι αλλαγές προχωρούν πιο αργά, καθώς απαιτούνται προσαρμογές σε επίπεδο κοινωνικό, σε επίπεδο ακαδημαϊκό, νοοτροπίας, επαγγελματικό, αλλά και σε επίπεδο συστήματος εκπαίδευσης. Βέβαια, το γεγονός ότι ο κλάδος είναι “παραδοσιακά” ανδροκρατούμενος, δεν σημαίνει ότι μέχρι τώρα δεν υπήρχαν λαμπρά παραδείγματα γυναικών στις επιστήμες. Όλοι γνωρίζουμε το όνομα της Πολωνής φυσικού και χημικού Μαρί Κιουρί, διάσημη για την ανακάλυψη του ράδιου και τη μελέτη των φαινομένων της ραδιενέργειας, αλλά αποτελεί περισσότερο την εξαίρεση παρά τον κανόνα σε ότι αφορά την ακριβή ιστορική καταγραφή του έργου που έχουν προσφέρει οι γυναίκες επιστήμονες ανά την ιστορία. Η συνεισφορά των γυναικών στις επιστήμες και στην εξέλιξη της τεχνολογίας έχει εδώ και δεκαετίες υποβιβαστεί και διατηρηθεί “κρυφή” από το ευρύτερο κοινό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ιστορία της Katherine Johnson και των συναδέλφων της που πέρασαν δεκαετίες ολόκληρες μέχρι να αναγνωριστεί η συνεισφορά τους στην ανάπτυξη του διαστημικού προγράμματος της NASA. Παρακάτω ακολουθεί μια λίστα από 10 γυναίκες επιστήμονες χωρίς τις συνεισφορές των οποίων, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ πιο διαφορετικός.
1. Ada Lovelace: η πρώτη προγραμματίστρια υπολογιστών στον κόσμο.
Η Ada ήταν η κόρη του διάσημου φιλέλληνα ρομαντικού ποιητή Λόρδου Βύρωνα και της συζύγου του, Anna Isabella-Byron. Το ταλέντο της για τα μαθηματικά ανακαλύφθηκε σε μικρή ηλικία, όπως και το ενδιαφέρον της γύρω από τη μηχανική και οδήγησε στην γνωριμία και συνεργασία της με τον Charles Babbage, τον διάσημο μαθηματικό/ φιλόσοφο/ μηχανικό και εφευρέτη που θεωρείται ο “πατέρας του υπολογιστή”. Ο Babbage είχε εφεύρει μια περίπλοκη υπολογιστική μηχανή, το “Analytical Engine”, η οποία (αν και δεν υλοποιήθηκε ποτέ) είχε τα βασικά στοιχεία ενός σύγχρονου υπολογιστή. Χάρη στη συνεισφορά της στην ανάπτυξη του “Analytical Engine” η Ada συχνά αναφέρεται ως η “πρώτη προγραμματίστρια υπολογιστών του κόσμου”. Για έξτρα πόντους STEM συνεισφοράς, ο διάσημος Άγγλος μαθηματικός-καθηγητής της λογικής-κρυπτογράφος-θεωρητικός βιολόγος (η ιστορία της ζωής του είχε μεταφερθεί πρόσφατα στην κινηματογραφική οθόνη με τίτλο Το Παιχνίδι της Μίμησης – The Imitation Game) χρησιμοποίησε τις σημειώσεις της Ada Lovelace ως έμπνευση όταν ανέπτυσσε τον πρώτο υπολογιστή στη δεκαετία του ’40.
2. Grace Hopper: η υποναύαρχος του προγραμματισμού
Αδιαμφισβήτητα διάσημη στον κόσμο της τεχνολογίας, η υποναύαρχος Grace M. Hopper ήταν μια από τους πρώτους προγραμματιστές που εργάστηκαν για την ανάπτυξη του Harvard Mark I (ένας από τους πρώτους υπολογιστές που δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου). Ήταν η δουλειά της στο συγκεκριμένο project που οδήγησε στην ανάπτυξη της COBOL, μίας από τις πρώτες γλώσσες προγραμματισμού, η οποία χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα.
3. Hedy Lamarr: η εφευρέτρια του WiFi
Η Hedy ήταν μια αυτοδίδακτη εφευρέτρια και διάσημη ηθοποιός της δεκαετίας του ’40. Το 1942 πατεντάρισε ένα “μυστικό σύστημα επικοινωνίας”, που ανέπτυξε σε συνεργασία με τον συνθέτη George Antheil: επρόκειτο για ένα σύστημα εναλλαγής συχνοτήτων, σχεδιασμένο για να αποπροσανατολίζει τις ραδιοκατευθυνόμενες τορπίλες των δυνάμεων του Άξονα και να τις βγάζει εκτός πορείας. Αυτή η ιδέα αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της τεχνολογίας πίσω από το WiFi, το GPS και το Bluetooth.
4. Annie Easley: η πυραυλική επιστήμονας της NASA
H Annie ήταν μια επιστήμονας τεχνολογίας πυραύλων της NASA και πρωτοπόρος στον αγώνα για την εξάλειψη των ανισοτήτων που σχετίζονται με φυλή και φύλο στον τομέα του STEM. Όταν είχε αρχικά προσληφθεί ήταν μια από τις μόλις 4 έγχρωμες υπαλλήλους στο εργαστήριο της NASA όπου εργαζόταν: 34 χρόνια μετά, έχει ηγηθεί πολλαπλών projects, ανάμεσα σε αυτά και το πυραυλικό πρόγραμμα Centaur, το οποίο αποτέλεσε τα θεμέλια του διαστημικού προγράμματος.
5. Mary Wilkes: η πρώτη χρήστρια οικιακού υπολογιστή
Η Mary είναι προγραμματίστρια υπολογιστών/ επιστήμονας λογικής που έγινε διάσημη για το σχεδιασμό του λογισμικού για το LINC, ένα από τα πρώτα συστήματα διαδραστικού προσωπικού υπολογιστή. Το 1965 έγινε ο πρώτος άνθρωπος που χρησιμοποίησε “οικιακό υπολογιστή” (καθώς χρησιμοποιούσε το LINC από το σπίτι της).
6. Adele Goldberg: η έμπνευση πίσω από το GUI
H Adele Goldberg ήταν βασική στη ανάπτυξη της γλώσσας προγραμματισμού Smalltalk-80, η οποία αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη του πρώτου υπολογιστή της Apple. Οι ιδέες και οι επιτυχίες της Adele και της ομάδας της αποτελούν τη ραχοκοκαλιά αυτού που σήμερα ονομάζουμε graphical user interfaces (GUI), κοινώς, το “περιβάλλον” μέσω του οποίου αλληλοεπιδρούμε με τον υπολογιστή μας.
7. Radia Perlman: η μητέρα του Ίντερνετ
Η Radia είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη του αλγόριθμου πίσω από το Spanning Tree Protocol (STP) , το πρωτόκολλο διαχείρισης σύνδεσης που είναι απαραίτητο για την λειτουργία του διαδικτύου και δικαίως έχει “κερδίσει” τον τίτλο “Μητέρα του Ιντερνετ”.
8. Katherine Johnson: η μαθηματικός από τη NASA
Οι αναλύσεις τροχιών που εκτελούσε η Katherine για λογαριασμό της NASA ήταν καίριας σημασίας για την επιτυχία της πρώτης διαστημικής πτήσης στην ιστορία των ΗΠΑ. Σε ηλικία 97 ετών της απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας, την υψηλότερη διάκριση που μπορεί να λάβει πολίτης των ΗΠΑ, από τον 44ο Πρόεδρο, Barack Obama.
9. Karen Sparck-Jones: η πρωτοπόρος της επιστήμης της πληροφορίας
Η Karen ήταν πρωτοπόρος στην επιστήμη της πληροφορίας, και η δουλειά της αποτελεί σημείο αναφοράς στον κλάδο. Η ίδια ανέπτυξε το Inverse Document Frequency (IDF), ένας “μηχανισμό” υπολογισμού της σημασίας μιας λέξης στο πλαίσιο ενός κειμένου/ εγγράφου, ο οποίος πλέον αποτελεί standard μέρος των περισσότερων web search engines και χρησιμοποιείται για να βαθμολογήσει τα αποτελέσματα του search με βάση τη σχετικότητά τους. Το 2007 της απονεμήθηκε μία από τις σημαντικότερες διακρίσεις του κλάδου, το Lovelace Medal.
10. Elizabeth Feinler: η πρώτη search engine
Από το 1972 και ως το 1989, η Elizabeth ήταν υπεύθυνη για τη λειτουργία του Network Information Center στην Καλιφόρνια, που αποτελούσε μια “προϊστορική” εκδοχή του Google όπως το είχε περιγράψει και η ίδια. Το NIC ήταν το πρώτο σημείο που συγκέντρωνε όλα τα resources και τους καταλόγους του internet, αναπτύσσοντας τους πρώτους καταλόγους “white pages” και “yellow pages”. Επιπλέον, η Elizabeth και η ομάδα της ανέπτυξαν το σχήμα για την ονομασία των domains όπως το .com, .edu, .gov, .net και πολλά άλλα ακόμα που χρησιμοποιούμε καθημερινά.
Προφανώς η λίστα αυτή δε συμπεριλαμβάνει όλες τις γυναίκες που έχουν συνεισφέρει στην ανάπτυξη του τομέα των επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών. Επίσης προφανώς, η ίδια λίστα θα μπορούσε να είναι πολύ πιο εκτενής. Και αυτό θα πρέπει να είναι ο στόχος όλων μας από εδώ και πέρα: να μην χρειάζεται κάποιος να κάνει έρευνα ώστε να δημιουργήσει μια τέτοια λίστα, αλλά οι συνεισφορές όλων να προβάλλονται και να εκτιμώνται εξίσου, κοινωνικά και ιστορικά, ανεξαρτήτως φύλου και περιβάλλοντος από το οποίο προέρχονται.