Ευφροσύνη Σταυροπούλου: Ψυχολόγος, ειδικευόμενη συστημική ψυχοθεραπεύτρια

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Χρήστο Κοτσακά

Κάθε γυναίκα είναι πολλά παραπάνω από μόνο ένα πράγμα

H Ευφροσύνη Σταυροπούλου, ψυχολόγος, ειδικευόμενη συστημική ψυχοθεραπεύτρια, μιλάει στο Women in Digital για τους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της σύγχρονης ζωής, διατηρώντας την ψυχική τους ανθεκτικότητα. Αναφέρεται στη σημασία της αυτοπαρατήρησης, της οριοθέτησης και της καλλιέργειας υποστηρικτικών σχέσεων, υπογραμμίζοντας ότι «κάθε γυναίκα είναι πολλά παραπάνω από μόνο ένα πράγμα». Με γνώμονα τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους, οι γυναίκες καλούνται να ανακαλύψουν τρόπους να προστατεύουν τον εαυτό τους, να ενδυναμώνουν την επαγγελματική τους πορεία και να επιτυγχάνουν μια ισορροπημένη ζωή.

Ποιες ψυχολογικές δεξιότητες θεωρείτε σημαντικές για τις γυναίκες που προσπαθούν να διαχειριστούν απαιτητικούς επαγγελματικούς ρόλους παράλληλα με τις οικογενειακές ή προσωπικές τους υποχρεώσεις;

Είναι γεγονός πως στη σύγχρονη κοινωνία οι απαιτήσεις των γυναικείων ρόλων ολοένα και αυξάνονται. Πολλές γυναίκες, προσπαθώντας να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις αυτές, βρίσκονται συχνά μπροστά σε μια σύγχυση της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ταυτότητας. Για να μπορέσουν να διαχειριστούν τους πολλαπλούς αυτούς ρόλους είναι σημαντικό να χτίσουν την ψυχική ανθεκτικότητα που χρειάζεται. Η αυτοπαρατήρηση και ο αυτοδιάλογος αποτελούν βασικά μέσα για το στόχο αυτό. Μέσα από την ικανότητα επαφής και επικοινωνίας με τον εαυτό, μέσα από την αυτοσυγκέντρωση, την προσαρμοστικότητα και την οριοθέτηση, κάθε γυναίκα μπορεί να οδηγηθεί στο άκουσμα και την αναγνώριση των αναγκών και των συναισθημάτων της. Οι διεργασίες αυτές είναι εκείνες που θα σταθούν αρωγός στη διαχείριση του πολυσχιδή εαυτού κάθε γυναίκας.

Τί συμβουλές θα δίνατε σε γυναίκες που επιθυμούν να θέσουν υγιή όρια στον χώρο εργασίας χωρίς να ανησυχούν ότι αυτό θα επηρεάσει την καριέρα τους ή τις επαγγελματικές τους σχέσεις;

Η ύπαρξη ορίων είναι αναμφισβήτητα καίριο χαρακτηριστικό των υγειών και λειτουργικών σχέσεων, είτε αυτές είναι επαγγελματικές, είτε προσωπικές, είτε οποιασδήποτε μορφής σχέσεις. Κάθε γυναίκα χρειάζεται να αναγνωρίσει και να αγκαλιάσει πρώτα η ίδια τα δικά της προσωπικά όρια. Τα όρια είναι, με έναν τρόπο, τα συστήματα αξιών μας σε δράση και αποτελούν το πλαίσιο στο οποίο διευκρινίζονται οι ρόλοι και οι κανόνες. Όπως σε κάθε σύστημα, έτσι και στο εργασιακό, κάθε γυναίκα, κάνοντας σαφή τα όριά της, προστατεύει το ρόλο, τη θέση της, διαφυλάττει τα δικαιώματα αλλά και τις ευθύνες της. Εκφράζοντας το μέχρι που και τι θέλει, χρειάζεται, αντέχει, μπορεί και φτάνει, δημιουργεί το πλαίσιο των δικών της ορίων. Στον επαγγελματικό χώρο χρειάζεται ακριβώς αυτή η οριοθέτηση εξαρχής για να μπορεί να μην χωρά επιρροή της καριέρας κάθε γυναίκας και για να μπορούν να παραμένουν οι σχέσεις λειτουργικές.

Πολλές γυναίκες αισθάνονται ότι χρειάζεται να αποδεικνύουν συνεχώς την αξία τους στον επαγγελματικό χώρο, κάτι που συχνά οδηγεί σε αυξημένη πίεση. Πώς θα προτείνατε να διαχειριστούν αυτό το συναίσθημα, ώστε να αποφύγουν τη συναισθηματική εξάντληση;

Είναι γεγονός πως η συνεχής προσπάθεια να μπαίνει κανείς στην διαδικασία να βρει το καθρέφτισμα της αξίας του από το επαγγελματικό πλαίσιο συνήθως οδηγεί σε αυτήν ακριβώς την εξάντληση. Από τη μία πλευρά, όχι μόνο στο χώρο εργασίας αλλά και σε όλες τις σχέσεις μας, η ανάγκη αυτής της επιβεβαίωσης από τους άλλους είναι λογική, καθώς πολλές φορές η ανατροφοδότηση, το λεγόμενο feedback, μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά, ενισχυτικά και στοχαστικά για κάθε άνθρωπο. Η πίεση και κατά συνέπεια η συναισθηματική εξουθένωση έρχεται όταν το παραπάνω γίνεται ο μοναδικός τρόπος για να ιδωθεί και να αναγνωριστεί η αξία μας. Είναι χρήσιμο κάθε γυναίκα να δει πρώτα η ίδια το πόσο πολύ θέλει και κυνηγάει αυτά που διεκδικεί. Αυτό από μόνο του αποδεικνύει το πόσο αξίζει, κυρίως και πρώτα από όλα στον εαυτό της. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναγνωρίσει ποιος δρόμος και τρόπος λειτουργεί για την ίδια μέσα στη δουλειά της, στις υποχρεώσεις της, στις ευθύνες που έχει να βγάλει σε πέρας και όχι να βασίζεται στις προσωπικές εμπειρίες των άλλων για το πως θα πράξει. Στον καθένα μας γνωρίζουμε ή και ανακαλύπτουμε εμείς οι ίδιοι το πως και τι δουλεύει σε αυτά που έχουμε να διαχειριστούμε. Όσο μας γνωρίζουμε καλύτερα, τόσο περισσότερο επιβεβαιώνουμε εμείς οι ίδιοι την αξία μας.

Σε περιόδους υψηλού άγχους, ποιες πρακτικές μπορούν να υιοθετήσουν οι εργαζόμενες γυναίκες για να διατηρήσουν και να ενισχύσουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα σε όλα τα πλαίσια που ανήκουν (εργασία, σπίτι κτλ.);

Ο αυξανόμενος όγκος δουλειάς, οι ταχύτατοι ρυθμοί, οι υποχρεώσεις, οι ευθύνες, οι υψηλές προσδοκίες και όλα αυτά που κάνουν την εμφάνιση τους στις μέρες μας, είναι φυσικό να φέρουν μαζί τους και το άγχος. Θα ήταν ουτοπικό να λέγαμε ότι αυτό μπορεί να μην εμφανίζεται ή να μην υπάρξει κάποια στιγμή στη ζωή μας. Το θέμα είναι να δει κάθε γυναίκα πως θα το υποδεχτεί και διαχειριστεί, όχι να προσπαθεί απεγνωσμένα να το εξαφανίσει. Είναι και αυτό ένα κομμάτι μας, όπως κάθε συναίσθημα που μπορεί να βιώσουμε. Σημαντικές πρακτικές είναι αυτές της αυτοφροντίδας, όπως η καλή διατροφή, η σωματική άσκηση, οι τεχνικές χαλάρωσης, οι οποίες ταιριάζουν στην καθεμία, οι βόλτες με φίλους και γενικότερα ο χρόνος που θα αξιοποιήσει κάθε γυναίκα όπως η ίδια τον χρειάζεται. Στην αυτοφροντίδα ανήκει και η ψυχοθεραπεία, το άκουσμα του εαυτού μας, του τι χρειαζόμαστε, το μοίρασμα των σκέψεων και των συναισθημάτων μας στις προσωπικές μας σχέσεις αλλά και η αναζήτηση βοήθειας.

Πώς μπορεί η κατανόηση των ψυχολογικών και συναισθηματικών αναγκών να βοηθήσει τις εργαζόμενες γυναίκες να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια εξάντλησης και να προλάβουν τις αρνητικές επιπτώσεις στην επαγγελματική και προσωπική τους ζωή;

Ακριβώς αυτή η κατανόηση είναι ο πρώτος οδηγός για την αναγνώριση των πλευρών του εαυτού και κατά συνέπεια των σημαδιών εξάντλησης και προειδοποίησης από τα τρωτά της καθημερινότητας. Η κατανόηση των σωματικών και συναισθηματικών μας αναγκών αποτελεί μια γνωριμία με τις πλευρές μας, με τα κομμάτια του εαυτού μας. Εάν εμείς είτε τα αγνοούμε είτε δεν τα βλέπουμε καν, αυτά είναι εκεί και επιστρέφουν με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα με συμπτώματα, ψυχοσωματικά, τα οποία έρχονται ακριβώς για να μας δείξουν ότι κάτι χρειάζεται φροντίδα, αλλαγή ή διαφορετική διαχείριση. Το σώμα μας πολλές φορές μας μιλάει και εμείς χρειάζεται να ακούμε τι έχει να μας πει. Όσο αφήνουμε στην άκρη και δεν κατανοούμε το τι μας συμβαίνει, το ποια ανάγκη μας χρειάζεται φροντίδα, το τι μας λείπει, είναι σαν να απορρίπτουμε εμείς οι ίδιοι κάποια από τα κομμάτια του εαυτού μας. Η ψυχοθεραπεία έρχεται ακριβώς για να αγκαλιάσει όλα αυτά τα κομμάτια, συναισθήματα, σκέψεις, ανάγκες, φωνές, εύκολα και δύσκολα, θετικά και αρνητικά και να τα κάνει να χωρέσουν λειτουργικά και αρμονικά όλα μέσα μας, μέσα στον εαυτό μας. Έχουμε και είμαστε πολλά και όχι μόνο ένα.

Πιστεύετε ότι η καλλιέργεια υποστηρικτικών σχέσεων και επαγγελματικών δικτύων είναι σημαντική για τη διατήρηση της ψυχικής ανθεκτικότητας των γυναικών στον χώρο εργασίας; Τί είδους προσεγγίσεις θα προτείνατε για την ενίσχυση αυτών των δικτύων;

Όλες οι παραπάνω διεργασίες, δεξιότητες και πρακτικές που αναφέρθηκαν λαμβάνουν χώρα μέσα σε σχέσεις, είτε στη σχέση με τον εαυτό, είτε στη σχέση με τους γύρω μας, με την οικογένεια μας, με τους συναδέλφους, με τον ψυχοθεραπευτή μας κ.λπ. Οι σχέσεις είναι τα συστήματα μέσα στα οποία ζούμε. Έτσι, η καλλιέργεια τους είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική ανθεκτικότητα μας. Εργαζόμενες γυναίκες σε υποστηρικτικά επαγγελματικά αλλά και προσωπικά δίκτυα είναι σίγουρο πως αποδίδουν καλύτερα σε όλα τα πλαίσια της ζωής τους. Όταν, για παράδειγμα, σε ένα εργασιακό πλαίσιο υπάρχει ένα ευχάριστο κλίμα, τότε όλα τα μέλη του λειτουργούν αποτελεσματικότερα. Σχετικά με την ενίσχυση των σχέσεων, θα ήταν χρήσιμο οι συνάδελφοι, είτε σε ώρες διαλειμμάτων είτε και μετά το πέρας της δουλειάς, εάν υπάρχει ο χρόνος, να μοιράζονταν στιγμές χαλάρωσης και εξόδων για διασκέδαση, με σκοπό να μην συνδέονται μεταξύ τους μόνο ως συνάδελφοι αλλά και ως πολύπλευρες προσωπικότητες. Αυτό ακριβώς ενισχύει και εκείνο που ανέφερα παραπάνω, σχετικά με το ότι είμαστε πολλά παραπάνω από μόνο ένα πράγμα. Το ίδιο ακριβώς είναι σημαντικό να ενισχυθεί και στις προσωπικές σχέσεις κάθε γυναίκας, το οποίο θα συμβάλλει και στην προσωπική ευημερία και ανάπτυξή της.